Недуг затрагивает головной мозг, корешковые нервные окончания спинного мозга, периферическую иннервацию и передается от зараженного насекомого. Переносчиками клещевого энцефалита являются иксодовые таежные клещи. Особенно данный вид клеща проявляет активность в весенне-летний период, подвергая опасности взрослых людей и детей. В организм человека вирус энцефалита попадает после присасывания клеща.

Виды клещевого энцефалита

Врачи выделяют три основных формы клещевого энцефалита:

• лихорадочный;
• менингеальный;
• очаговый.
• До 50 % всех диагностируемых случаев приходится на первую форму. Характеризуется она систематическими приступами лихорадки. Менингеальный вид вируса клещевого энцефалита наступает при поражении вирусом оболочек спинного и головного мозга человека. На ее долю приходится 30 % случаев. Очаговый клещевой энцефалит диагностируют у каждого пятого пациента, который столкнулся с флавивирусом. При этом воспалительный процесс затрагивает серое вещество мозга. Вирусу клещевого энцефалита свойственна нарастающая неврологическая симптоматика у людей.

Симптомы После того, как зараженный клещ кусает человека, вирус клещевого энцефалита проникает в ткани, где размножается, попадая затем в кровь и лимфоузлы. Инкубационный период может протекать от 7 до 14 дней. Острая фаза протекает в течение суток и случается редко. Бывает и затяжное развитие патологии, которое протекает в течение 20-30 дней.

Диагностика клещевого энцефалита Диагностику заболевания проводят посредством томографии головного мозга, проведения серологических и вирусологических исследований, после чего устанавливается диагноз. Дополнительно проводится диагностика, определяются причины энцефалита, проводится осмотр врача, назначение лечения.

Лечение Не существует специфического метода лечения. Когда начинают проявляться симптомы клещевого энцефалита, которые указывают на поражение центральной нервной системы — это менингит, энцефалит, — больной должен быть немедленно госпитализирован, ему необходимо оказать поддерживающую терапию. Клещевой энцефалит часто лечится кортикостероидными средствами.

При подтвержденных симптомах болезни и диагноза врачами назначается этиотропная терапия: пациенту назначается гомологичный гамма-глобулин, титрованный против клещевого энцефалита. Препарат эффективен при тяжелом течении заболевания. Через 13-24 часа возможны значительные улучшения, симптомы болезни проходят, температура тела нормализуется, уменьшаются или проходят головные боли, менингеальные явления.

В последнее время для лечения клещевого энцефалита используется сывороточный иммуноглобулин и гомологичный полиглобулин, которые получают из плазмы крови доноров, проживающих в природных очагах клещевого энцефалита.

Выписка пациента с вирусом клещевого энцефалита допускается только через 2-3 недели интенсивной терапии и лечения проявлений недуга, если у него прошли все симптомы и полностью улучшилось самочувствие. При этом запрещено умственное и физическое перенапряжение, рекомендованы частые прогулки на свежем воздухе. Врача после энцефалита необходимо посещать на протяжении последующих двух лет.

Прогноз После укуса энцефалитного клеща прогнозы зависят от степени поражения нервной системы. Лихорадочная форма обычно заканчивается прекращением всех симптомов и полным выздоровлением пациента. Благоприятен прогноз и при менингеальной форме недуга, но в некоторых случаях бывают осложнения со стороны ЦНС в виде хронических головных болей, развития мигрени. При появлении таких проблем необходимо регулярно проходить осмотр у невролога.

Самая неблагоприятная форма клещевого энцефалита — очаговая. Уровень смертности составляет 30 человек на 100 заболевших. Осложнения энцефалита проявляются в возникновении стойких параличей, судорожного синдрома, снижения умственных способностей.

Профилактика клещевого энцефалита Для профилактики клещевого энцефалита используется вакцинация. Это самая превентивная и надежная мера защиты от клещевого энцефалита. В обязательном порядке прививаться должны люди, проживающие в эндемичных районах или те, кто в них выезжает. Примечательно, что жители эндемичных районов составляют примерно половину всего населения России.

В стране от клещевого энцефалита вакцинируют отечественными и зарубежными препаратами по экстренной и основной схемам. Основная схема (0, 1-3, 9-12 месяцев) проводится с последующей ревакцинацией каждые 3-5 лет. Чтобы был сформирован иммунитет к началу эпидемического сезона, первая дозировка вакцины вводится осенью, вторая — зимой. Экстренная схема включает в себя две инъекции с интервалом в 14 дней и применяется для невакцинированных лиц, приезжающих в эндемичные очаги весной-летом. Экстренно вакцинированные иммунизируются только на один сезон, и иммунитет развивается через 2-3 недели. Через 9-12 месяцев делают третий укол.

Для срочной профилактической защиты от клещевого энцефалита невакцинированным вводятся иммуноглобулин внутримышечно, дозировка зависит от возраста человека. Затем через 10 дней препарат вводится повторно. Люди, проживающие в загородных домах и предпочитающие лесные прогулки, должны помнить о том, что необходимо в обязательном порядке соблюдать все организационные меры для защиты от укусов клеща. Перед посещением леса взрослым и детям следует надеть одежду, закрывающую основную часть тела, головной убор при этом обязателен. Дополнительно профилактика клещевого энцефалита предусматривает обработку одежды препаратом-репеллентом, отпугивающим клещей.

Ауру миға, жұлынның тамырлы жүйке ұштарына, шеткергі басқарылу әсер етеді және жұқтырған жәндіктерден беріледі. Кене энцефалитінің тасымалдаушылары-иксод Тайга кенелері. Кененің бұл түрі әсіресе көктемгі-жазғы кезеңде белсенді болып, ересектер мен балаларға қауіп төндіреді. Энцефалит вирусы адам ағзасына кене сорғаннан кейін енеді.

Кене энцефалитінің түрлері

Дәрігерлер кене энцефалитінің үш негізгі түрін ажыратады:

* қызба;

• менингиальды;

* ошақ.

* Барлық диагноз қойылған жағдайлардың 50% - ы бірінші формада болады. Ол жүйелі қызба шабуылдарымен сипатталады. Кене энцефалиті вирусының менингеальды түрі вирус адамның жұлын мен миының мембраналарына әсер еткенде пайда болады. Бұл жағдайлардың 30% құрайды. Фокальды кене энцефалиті флавивируспен бетпе-бет келген әрбір бесінші пациентте диагноз қойылады. Бұл жағдайда қабыну процесі мидың сұр затына әсер етеді. Кене энцефалитінің вирусы адамдарда өсіп келе жатқан неврологиялық белгілермен сипатталады.

Белгілері

Жұқтырған кене адамды тістегеннен кейін кене энцефалиті вирусы ұлпаларға еніп, көбейіп, содан кейін қан мен лимфа түйіндеріне енеді. Инкубациялық кезең 7-ден 14 күнге дейін созылуы мүмкін. Жедел фаза бір күн ішінде жүреді және сирек кездеседі. Патологияның ұзаққа созылған дамуы да бар, ол 20-30 күн ішінде жүреді.

Кене энцефалитінің диагностикасы

Аурудың диагностикасы мидың томографиясы, серологиялық және вирусологиялық зерттеулер жүргізу арқылы жүзеге асырылады, содан кейін диагноз қойылады. Сонымен қатар, энцефалиттің себептері анықталады, дәрігердің тексеруі, емдеуді тағайындау жүргізіледі.

Емдеу

Емдеудің нақты әдісі жоқ. Орталық жүйке жүйесінің зақымдануын көрсететін кене энцефалитінің белгілері пайда бола бастағанда-бұл менингит, энцефалит-науқас дереу ауруханаға жатқызылуы керек, оған қолдау көрсету керек. Кене энцефалиті көбінесе кортикостероидтармен емделеді.

Аурудың және диагноздың расталған белгілері үшін дәрігерлер этиотропты терапияны тағайындайды: пациентке кене энцефалитіне қарсы титрленген гомологиялық гамма-глобулин тағайындалады. Препарат аурудың ауыр ағымында тиімді. 13-24 сағаттан кейін айтарлықтай жақсару мүмкін, аурудың белгілері жоғалады, дене температурасы қалыпқа келеді, бас ауруы, менингиальды құбылыстар азаяды немесе өтеді.

Соңғы уақытта кене энцефалитін емдеу үшін сарысулық иммуноглобулин мен гомологиялық полиглобулин қолданылады, олар кене энцефалитінің табиғи ошақтарында тұратын донорлардың қан плазмасынан алынады.

Кене энцефалиті вирусымен ауыратын науқасты шығаруға, егер оның барлық белгілері өтіп, әл-ауқаты толық жақсарған болса, 2-3 аптадан кейін ғана қарқынды терапия мен аурудың көріністерін емдеуге жол беріледі. Бұл жағдайда психикалық және физикалық шамадан тыс жүктемеге тыйым салынады, таза ауада жиі серуендеу ұсынылады. Энцефалиттен кейінгі дәрігерге келесі екі жыл ішінде бару керек.

Болжам

Энцефалит кенесінің шағуынан кейін болжамдар жүйке жүйесінің зақымдану дәрежесіне байланысты. Фебрильді форма әдетте барлық белгілердің тоқтауымен және науқастың толық қалпына келуімен аяқталады. Аурудың менингиальды түрімен болжам қолайлы, бірақ кейбір жағдайларда созылмалы бас ауруы, мигреннің дамуы түрінде ОЖЖ асқынулары бар. Мұндай проблемалар туындаған кезде невропатологтың үнемі тексеруі қажет.

Кене энцефалитінің ең қолайсыз түрі — ошақ. Өлім деңгейі 100 науқасқа 30 адамды құрайды. Энцефалиттің асқынуы тұрақты параличтің, конвульсиялық синдромның, ақыл-ой қабілетінің төмендеуінде көрінеді.

Кене энцефалитінің алдын алу

 Кене энцефалитінің алдын алу үшін вакцинация қолданылады. Бұл кене энцефалитінен қорғаудың ең профилактикалық және сенімді шарасы. Эндемиялық аудандарда тұратын адамдар немесе оларға баратындар міндетті түрде вакцинациялануы керек. Айта кету керек, эндемиялық аймақтардың тұрғындары Ресей халқының жартысына жуығын құрайды.

Елде кене энцефалитіне қарсы шұғыл және негізгі схемалар бойынша отандық және шетелдік препараттармен вакцинацияланады. Негізгі схема (0, 1-3, 9-12 ай) әр 3-5 жыл сайын күшейткіш егумен жүргізіледі. Эпидемиялық маусымның басында иммунитетті қалыптастыру үшін вакцинаның бірінші дозасы күзде, екіншісі қыста енгізіледі. Төтенше жағдай схемасы 14 күн аралығымен екі инъекцияны қамтиды және көктем-жазда эндемиялық ошақтарға келетін вакцинацияланбаған адамдар үшін қолданылады. Шұғыл вакцинацияланғандар тек бір маусымға иммунизацияланады және иммунитет 2-3 аптадан кейін дамиды. 9-12 айдан кейін үшінші инъекция жасалады.

Кене энцефалитінен шұғыл профилактикалық қорғаныс үшін иммуноглобулин бұлшықет ішіне вакцинацияланбаған адамдарға енгізіледі, дозасы адамның жасына байланысты. Содан кейін 10 күннен кейін препарат қайта енгізіледі. Саяжайларда тұратын және орманды серуендеуді ұнататын адамдар кене шағудан қорғау үшін барлық ұйымдастырушылық шараларды міндетті түрде сақтау керек екенін есте ұстауы керек. Орманға барар алдында ересектер мен балалар дененің негізгі бөлігін жабатын киім киюі керек, ал бас киім міндетті болып табылады. Сонымен қатар, кене энцефалитінің алдын-алу киімді кене репеллентімен өңдеуді қамтиды.

ИБРАГИМОВА ИРМА САЛМАНОВНА